Introdukshon
Kòrsou, manera diferente otro isla chikitu, ta pasando den un transformashon demográfiko ku lo kambia su ekonomia, sistema di salubridat i e komposishon sosial. Ku 24.7% di su poblashon riba edat di 65 aña of mas na aña 2023, Kòrsou ta den e grupo di pais ku mas hende bieuw den na mundu. Un krisis ku ta desaroyando den silensio, un situashon similar di loke ta pasando na Puerto Rico, kaminda ya embehesimentu di e komunidat a trese konsekuensia sosial i ekonomiko grandi. Si nos analisá e situashon di Puerto Rico i kiko nan a hasi, Kòrsou por tuma medidanan pa evitá un futuro ku ainda menos hende pa traha, mas hende grandi sin kuido i un sistema di penshun bankarota.
- Kon nos a yega aki? Segun senso 2023, Kòrsou su poblashon tin un edat promedio di 45.9 aña, kaminda hubentut (0–14) ta solamente 14.1% di e poblashon. Mientras, personanan riba 65 aña ta kasi 25%. Algu ku ta pone nos den Top 5 di paisnan na mundu ku un porsentahe di hende grandi (65+). Dos motibu ku por splika esaki:
- Migrashon i brain drain: For di añanan 90, hopi studiante i profeshonal di Kòrsou ta bai Hulanda pa studia of traha i no a bolbe. Hopi komersiante tambe a emigra despues di kambionan den medidanan di impuesto implementá den añanan 90. Esaki ta hasi e grupo di hende den edat di laborá mas chiki.
- Parto nan a redusí: Similar na hopi pais desaroyá, Kòrsou tin un tasa di nasementu bou di nivel di remplaso di poblashon. Si bo mira e promedio di miembronan di famia den un kas, esei a redusí di for di 4 persona pa kas den añanan ‘80, bai te 2.5 den 2023.
Den Karibe, Kòrsou ta #1 ora ta toká e porsentahe di hendenan di 65+.
Korsou ta #3 na mundu den porsentahe di hendenan di 65+
- Kiko ta e riesgo di un poblashon ku ta bieuw?
- Menos forsa laboral: Menos hóben pa paga impuesto i sostené servisionan públiko.
- Gastunan mas haltu riba salubridat i penshun: Hende grandi tin mas nesesidat di kuido i sosten finansiero, ku ta preshoná e presupuesto públiko.
- Isolashon sosial: Ku menos kuidadónan familiar i emigrashon di hóben konsistente, hende grandinan ta kedando nan so i sin asistensia diario.
E ehèmpel di Puerto Rico ta mustra kiko ta pasa ora un pais reakshoná lat: falta di fondo pa servisionan sosial, mas hende grandi den pobresa, i un miseria grandi den kuido pa hende grandi.
- Kiko Puerto Rico a purba hasi? Na aña 2010, Puerto Rico a pasa e “Ley de Reto Demográfiko” pa enfrenta e problema di grandinan. E plan tabata tin e siguiente metanan:
- Oumentá e kantidat di parto pa aña (for di 20.000 aktualmente pa 60.000)
- Bòltu e direkshon di migrashon
- Desaroyá mas bibienda i kuido pa hende grandi
- Sostené famia trahado
Desafortunadamente, esakinan no a logra. Krisis ekonomiko, desaster natural, i austeridat a stroba e implementashon. E lei no tabatin sufisiente forsa legislativo ni sufisiente presupuesto pa pone na praktika. Ku tur e bon intenshon, e proseso di embehesé a sigui aselerá.
- Kiko Kòrsou si por hasi diferente? Kòrsou tin e oportunidat pa akshon awo.
Rekomendashonnan ta:
- Retené i atrae hóben: Ofresé insentivo pa kurasoleño ku ta biba na Hulanda por bolbe.
- Invertí den kuido pa hende grandi: Traha sentro di hende grandi, motivá e posibilidat i programanan di kuido na kas.
- Stimulá kuido familiar: Duna deskuento fiskal of kompensashon pa miembronan di famia ku ta kuida hende grandi.
- Manehá migrashon de forma inteligente: Krea un politika di migrashon selektivo pa atrae hende den edat laboral.
- Monitoreá demografia kontinuamente: Usa dato di senso i registrashon pa sigui e tendensia i adapta politika.
- Pakiko esaki ta importante awor? Un sosiedat ku ta embehesé no ta nesesariamente un krisis outomatikamente paso Grandinan ta kontribui ku konosementu, eksperensia i stabilidat. Pero sin planifikashon, e balansa entre hóben i bieuw por redusí kresementu ekonomiko, preshoná salubridat públiko i kolapsá e sistema sosial.
Si Kòrsou tuma un lès for di loke ta pasando na Puerto Rico i tuma akshon rapido, nos por baha e riesgonan i kambia e reto den un oportunidat di inovashon.
Fuentenan:
- Senso Kòrsou 2023 (CBS)
- Matos-Moreno et al., “Aging and the Left Behind: Puerto Rico and Its Unconventional Rapid Aging,” The Gerontologist, 2022
- S. Census Bureau (dato di Puerto Rico)
Konklushon
Kòrsou no ta su so den e problematika riba nivel mundial – pero no tin tempu pa pèrdè. Ku liderasgo fuerte, politika basá riba dato, i un kompromiso ku inklushon sosial, nos por krea un futuro kaminda bira grandi ta sostené i balorá i no temé.